پرورش خرما

دستورالعمل اجرايي عمليات احداث خرما 

 

مقدمه

خرما يكي از مقدس ترين و قديمي ترين درختان ميوه شناخته شده بـــراي انسان است پيدايش درختان خرما در جهان از دوران دوم زمين شناسي آغاز شده  اين گياه از نواحي جنوب غربي آسيا و بين النهرين منشاء گرفته و كشت آن در مناطق گرمســـير جهان رونق دارد ساختار مقاوم فيزيولوژيكـي اين گياه در برابر شوري، گرما و خشكـــــي محيط باعث سازگاري آن با مناطق ياد شده مي گردد.

 

كشورهاي توليدكننده محصول خرما در جهان:

     تعداد كشورهاي توليدكننده خرما در جهان در حدود 33 كشور است كه در اين ميان ايران به لحاظ توليد بعد از كشور مصر مقام دوم جهان و از نظر سطح زير كشت نيز در مقام اول جهان قرار دارد.

 

وضعيت توليد و سطح زيركشت و عملكرد ارقام مختلف خرما در ايران:

بر اساس  آخرين آمار رسمي (1387) اعلام شده توسط  دفتر آمار و فن آوري اطلاعات سطح زيركشت و توليد و عملكرد خرماي كشور به شرح ذيل مي باشد:

 

 

توليد :

 

ميزان خرماي توليد شده كشور در اين سال 1006406 تن ميباشد

 

 

سطح زيركشت:

     سطح زيركشت غيربارور وبارورنخيلات به ترتيب در حدود  39554  هكتار  و 204875هكتارگزارش شده است

 

عملكرد:

    ميانگين عملكرد خرما در كشور  نيز به ميزان 4912كيلوگرم در هكتار است

 

مناطق كشت نخيلات در ايران:

     استانهاي خوزستان، بوشهر، فارس، كرمان، هرمزگان و سيستان وبلوچستان مناطق عمده كاشت و توليد محصول خرما مي باشند. ساير استانها شامل استانهاي يزد، اصفهان، كرمانشاه، خراسان جنوبي، ايلام، سمنان وكهكيلويه و بويراحمد سطح كمتري از نخيلات را تشكيل مي دهند.

 

صادرات :

    طبق آمار سال 1388 به ميزان 87000 تن  وبه ارزش 9/88 ميليون دلار ميباشد.

 

ارقام :

عمده ارقام خرما شامل ارقام تر(مضافتي،خاصويي،خنيزي،برحي،كبكاب)وارقام خشك ونيمه خشك (پيارم،زاهدي،توري،مجول،ديري،شهابي)

 

1- مرحله كاشت:

 

1-1 پاجوش:

در گذشته هاي دور، درخت خرما را با كاشتن هسته زياد مي­كردند ولي چون اين درخت دو پايه است قبل از گل دادن، نر و ماده درخت مشخص نمي­شد، به اين ترتيب هزينه زيادي براي باغدار داشت و تعدادي درخت نر بدون استفاده روي دست او    مي­ماند. در حاليكه براي هرصد درخت ماده 4 درخت نر كافي است[1] . به تدريج كاشت بذركنار گذاشته شد و به جاي آن كاشت پاجوش رواج يافت، و به اين ترتيب به تعداد دلخواه پاجوش نر را ازدرخت نر و پاجوش ماده را ازدرخت ماده انتخاب مي­كنند. پاجوش حاصل­رويش جوانه­اي است كه در روي ساقه يا ريشه به وجود مي­آيد. به طور معمول پاجوش­هاي ريشه را براي كاشت انتخاب مي­كنند. پاجوش­ها بعد از 3 سالگي براي كاشتن انتخاب مي­شوند. براي جداكردن پاجوش از درخت، خاك اطراف آن را كنار  مي­زنند، بعد با چند ضربه يك ديلم آهني لبه تيز، آن را از درخت مادر جدا مي­كنند.

 

 

2-1 كشت بافت:

مي­توان قسمتي از بافت گياهي جوان درخت خرما يا پاجوش آن را در محيط كشت مصنوعي در آزمايشگاه مجهز و استريل و با استفاده از مواد محرك پرورش داد. هم چنين ازدياد بافت گياهي ياد شده در لوله­هاي آزمايش امكان­پذير است. اين نهال­ها پس از انتقال به گلدان نياز به يك سال مراقبت دارد پس از رشد نهال تا ارتفاع حدود 40 سانتي­متر گلدان را عوض مي­كنند. اين نهال به 3 سال مراقبت در منطقه و در شرايط محيطي نيمه بسته نياز دارد، پس از آن براي كاشتن آماده مي­شود. اين گونه نهال­ها از بعضي جهات از جمله آلوده نبودن به ويروس نسبت به پاجوش رقم مشابه مزيت دارد و ديگر اينكه درختان حاصل از كشت بافت يك رقم از خرما، از نظر ژنتيكي كاملاً مشابه هستند، همچنين تمام خصوصيات آن­ها از جمله ويژگي­هاي ميوه تشكيل شده نيز شبيه به يكديگر است، اين امر به ويژه براي صادرات بسيارمناسب است.

3-1آماده سازي زمين:

مدتي پيش از كاشتن نهال(پاجوش) زمين را شخم مي­زنند، رديف­هاي كاشت را روي زمين با خط­كشي معين مي­كنند. سپس چاله­هايي به گودي يك تا 5/1 متر حفر مي­كنند. برخي از نخل­كاران با كود حيواني و خاك نيمي از چاله را پر مي­كنند.

 

4-1 كاشت:

پاجوش را داخل چاله  مي­گذارند و اطراف آن را با خاك مي­پوشانند، به گونه­اي­كه فاصله ريشه­ها از سطح خاك كمتر از 15 سانتي­متر و بيشتر از 50 سانتي­متر نباشد. بعد از كاشتن پاجوش، اطراف آن را با برگ خرما مي­پوشانند تا مانع صدمه ديدن آن از تابش شديد آفتاب يا آسيب توسط حيوانات بشوند. فاصله درختان از يكديگر معمولاً 8 تا 10 متر است و بستگي به اين دارد كه بخواهند بين درختان، گياه يا درختي ديگر بكارند يا نه. اگر زير درختان خرما درختان ديگري مثل مركبات غرس شود لازم است فاصله­هاي زيادتري منظور شود.

 

2 مرحله داشت:

 

1-2  آبياري:

نخلستان­ها را به روش­هاي گوناگون آبياري مي­كنند. در خوزستان و در منطقه خرمشهر و آبادان با استفاده از جذر و مد دريا، آبياري به روش جوي و پشته­اي انجام مي­شود. به اين ترتيب كه درخت خرما را كنار جوي مي­كارند و هنگام مد رودخانه اروند، آب به نهرهايي[2] كه به رودخانه وصل است وارد مي­شود، سپس آب نهرها به داخل نخلستان­ها مي­رود. در هنگام جذر و فروكش سطح آب رودخانه، آب نخلستان­ها به رودخانه باز مي­گردد و به اين ترتيب نخلستان­ها آبياري مي­شوند. در منطقه شادگان خوزستان با انشعاب از رودخانه جراحي به وسيله نهرهايي كه طول برخي از آنها به 20 كيلومتر نيز مي­رسد، نخلستان­ها را به شكل جوي و پشته­اي و كرتي آبياري مي­كنند. نهرهاي اصلي به نهرهايي فرعي منشعب مي­شوند. در بعضي مناطق يا نخل را داخل كرت مي­كارند و آنرا به صورت غرقابي آبياري مي­كنند و يا به شكل جوي و پشته­اي. در برخي نواحي كم آب مانند بلوچستان خرما را روي مرز كرت­هاي بزرگ كاشته­اند و داخل كرت گندم يا برنج مي­كارند. با آبياري اين زراعت­ها درختان­خرماهم آبياري مي­شوند. درمنطقه برازجان اطراف­نخلستان­ها ديواره­هاي خاكي بزرگي ايجاد مي­كنندو در زمان پرآبي رودخانه­ها (زمستان) كرت­ها را از آب پر مي­كنند و درتابستان و فصل كم­آبي3 تا 4 بار آبياري مي­كنند. درميناب وحاجي­آباد بندرعباس درطول تابستان درخت خرمارا 2 تا 3 بارآبياري مي­كنند. اكنون چند سالي است كه آبياري قطره­اي نيز به شيوه­هاي پيشين آبياري افزوده شده است.

 

 

 

 

2-2 كودپاشي:

 

1-2-2 كودحيواني: آن دسته از بهره­برداران كه دامدار هستند و كود حيواني دارند هردو سال يك بار مقدار 10 تا 15 كيلوگرم كودحيواني پاي هر درخت خرما مي­ريزند و آن را با بيل زيرخاك مي­كنند. زمان كوددادن پاييز و پس از برداشت خرما تا اسفند ماه(زمان گرده افشاني) است. نخلداراني كه زير درختان خرما محصول ديگري مي­كارند حتماً به زمين كود مي­دهند.

 

2-2-2كودشيميايي: تا چند سال پيش استفاده از كودشيميايي براي درخت خرما معمول نبوده است. اكنون برخي از كشاورزان به ويژه آنهايي كه زير درختان خود را به زراعت­هاي ديگري مانند كشت باقلا، غلات(گندم،برنج) اختصاص مي­دهند، از كود شيميايي استفاده مي­كنند. ميزان مصرف كود شيميايي فسفات 100 تا 150 كيلوگرم در هكتار در فصل زمستان همراه با شخم است، كود اوره نيز به صورت سرك در بهار به مقدار 150 كيلوگرم در هكتار مصرف مي­شود.

 

3-2 گرده افشاني:

گرده افشاني خرما يكي از حساس­ترين كارهاي نخلداري است. عمل گرده­افشاني در نخل به دليل اثرات دانه­گرده بر روي كيفيت ميوه بسيار مهم و حساس است و به همين دليل با دخالت انسان انجام مي­شود.

براي انجام تلقيح، چند خوشه چه از گل­ نر مورد نظر را كه با گل ماده همزماني داشته باشد مي­برند و داخل خوشه ماده مي­گذارند و دور آن را مي­بندند. براي هر 100 درخت ماده 5 تا 10 درخت نر منظور مي­كنند. زمان گرده­افشاني با توجه به درجه حرارت و نوع خرما متفاوت است و از اسفند ماه تا اوايل ارديبهشت ماه نوسان دارد.

برخي كشورها كه داراي نخلستان­هاي بزرگ هستند و كشت آنها براساس اصول درختكاري و با رعايت فاصله انجام شده است، گرده افشاني به صورت خشك و با استفاده از دستگاه­هاي مكانيكي انجام   مي­شود.

نكات كليدي در مورد گرده افشاني خرما:

1.       گرده افشاني در ساعت 10 صبح لغايت 3 بعداظهر انجام شود.

2.       در صورتي كه بارندگي 3-2 روز بعد از گرده افشاني به وقوع پيوست گرده افشاني تكرار گردد.

3.       در روش مكانيكي گرده افشاني بايد حداقل دوبار و به فاصله 3-2 روز انجام شود.

4.       گرده افشاني مكانيكي به دليل مزاياي متعدد بر گرده افشاني سنتي ار جحيت دارد. بنابر اين توصيه مي شود از اين روش استفاده گردد.

5.       در نقاطي كه درجه حرارت در هنگام گرده افشاني پايين است از كيسه هاي كاغذ كرافت روي گل آذين هاي گرده افشاني شده استفاده شود و 10-8 روز بعد برداشته شوند.

6.       تنك اول ميوه خرما را مي توان با حذف يك سوم طول خوشه در ارقام با خوشك هاي بلند در هنگام گرده افشاني انجام داد.

7.       در گرده افشاني سنتي حتماً از كارگران ماهر استفاده شود.

8.       در گرده افشاني به روش مكانيكي استفاده از گرده خشك تازه (گرده خشك سالجاري) بر گرده خشك سال گذشته ار جحيت كامل دارد.

9.       شكاف خوردن گريبانه ماده علامت رسيدن آن و آمادگي جهت گرده افشاني است.

10.   هم زماني رسيدن گل هاي نخل خرماي نر و ماده به ويژه در هنگامي كه روش گرده افشاني سنتي مي باشد، بسيار مهم است.

11.   گرده افشاني در اكثريت ارقام 4-2 روز بعد از پس از باز شدن اسپات انجام شود.

12.   استفاده از گرده خشك در مواردي نظير سطح كاشت زياد و وجود ارقام مختلف با تاريخ گل دهي متفاوت ضروري است.

13.   بهترين روش نگهداري گرده خشك قراردادن آن درون ظروف سر بسته بدون هوا در مجاور كلريد كلسيم و درون يخچال با درجه حرارت 5-4 درجه سانتي گراد است.

14.   مناسب ترين نسبت اختلاط دانه گرده با آرد سبوس گندم و يا پودر تالك ميزان 20% دانه گرده و 80% مواد همراه است.

15.   ميزان گرده مصرفي براي هر خوشه يك گرم از مخلوط دانه گرده و مواد همراه با تركيب 20% دانه گرده و 80% مواد همراه است. به عبارت ديگر ميزان مصرف دانه گرده حدود 2/0گرم به ازاء هر خوشه است. ولي در روش سنتي ميزان گرده مصرفي حداقل يك گرم است.

16.   استفاده از دانه گرده خشك تازه مؤثرتر است.

17.   اختلاط دانه گرده سال قبل با دانه گرده سال جاري در مواردي كه ناچار به استفاده از دانه گرده سال قبل هستيم توصيه مي گردد.

 

4-2-2 نحوه نگهداري خوشه­هاي خرما:

پس از تشكيل ميوه خرما براي جلوگيري از شكستن خوشه­هايي كه وزنشان زياد است آنها را از برگ­هاي بالايي خوشه رد كرده به برگ­هاي پايين خوشه تكيه       مي­دهند.

برخي از نخل­داران براي نگهداري خرما از گزند حشرات و پرندگان خوشه­هاي خرما را داخل كيسه گوني يا سبدهاي بافته شده از برگ خرما جا مي­دهند. 

 

    

 

پوشش خوشه هاي خرما:

 

مهم ترين اهداف پوشش خوشه هاي خرما عبارتند از

1-       بهبود خواص كمي و كيفي ميوه ها.

2-       جلوگيري از خسارت پرندگان، زنبورها و آفات زيان آور به ميوه خرما.

3-       جلوگيري از خسارت باران و بادهاي گرم و سوزان.

4-       جلوگيري از آلودگي خوشه ها به گرد و غبار و كاهش بازار پسندي ميوه خرما.

5-       جلوگيري از آفتاب سوختگي و حفظ بهبود كيفيت و رنگ ميوه.

 

بهترين زمان جهت نصب پوشش ها روي خوشه هاي خرما در مرحله تبديل ميوه خرما به خارك (هنگام تغيير رنگ) مي باشد. بسته به اين كه هدف اصلي از به كار بردن پوشش خرما چه باشد و با در نظر گرفتن شرايط آب و هوايي (رطوبت، درجه حرارت) و نوع رقم خرما و موارد مصرف آن (خارك، رطب، خرماي رسيده)، هزينه تهيه پوشش و غيره، نوع پوشش مورد استفاده متفاوت خواهد بود. مهم ترين پوشش هاي مورد استفاده نخل كاران عبارتند از:

1.       پوشش حصيري ساخته شده از برگ هاي خرما كه اين نوع پوشش در استان سيستان و بلوچستان استفاده ميگردد.

2.       پوشش توري پارچه اي كه در اغلب نقاط استفاده مي شود.

3.       پوشش توري نايلوني.

4.       پوشش توري سيمي.

5.       پوشش كاغذ كرافت.

6.       پوشش پلاستيكي.

7.       پوشش گوني كنفي يا گوني پلاستيكي

 

2-2-5 شخم:  

 

در برخي مناطق بين درختان خرما درختان ديگري مانند مركبات مي­­كارند. دربعضي از مناطق بين درختان خرما، به ويژه زماني كه به صورت كرتي كاشته مي­شود، زراعت­هايي مانند سبزي، گوجه­فرنگي، باميه، يونجه، برنج و باقلا مي­كارند[3]  در اين صورت هر ساله زمين نخلستان را شخم­ مي­زنند در صورتي كه بين درختان خرما محصولي كاشته نشود، در فصل تابستان براي جلوگيري از تبخير آب و براي تهويه هوا و نيز از بين بردن علف­هاي هرز، زمين نخلستان را با بيل يا تركتور شخم مي­زنند.

 

 

3-2-6 هرس نخل خرما :

معمولاً پنج نوع هرس در نخل خرما متداول است:

1-هرس برگ 2-هرس دمبرگ 3-هرس خار 4-هرس دم خوشه ها پس از برداشت 5-حذف تنه جوش و پاجوش.

 

هرس برگ :

اهداف هرس برگ در نخل خرما

-         حذف برگهاي خشكيده و آويزان به درخت به منظور سهولت عمليات داشت و برداشت و بهبود تهويه در نخلستان.

-         حذف برگهاي آلوده به آفات و بيماري ها (برگ هاي آلوده به انواع شپشك ها و برگ هاي آلوده به انواع لكه برگي ها).

-         رعايت نسبت برگ به خوشه و توليد محصول با كميت و كيفيت مناسب.

-         سهولت در انجام عمليات گرده افشاني.

-         سهولت در انجام عمليات خم كردن خوشه ها به سمت پايين و آرايش و تنظيم خوشه ها روي نخل خرما.

-         ايجاد تعادل بين اندام هاي رويشي و زايشي گياه.

-         جلوگيري از پوسيدگي تدريجي تنه نخل.

 

زمان هرس برگ :

-         هرس پس از برداشت محصول: در اين مرحله برگ هاي خشكيده و برگ هاي آلوده به آفات و بيماري هاي نخل حذف مي شوند.

-         در زمان گرده افشاني: اين كار به منظور سهولت در گرده افشاني انجام مي شود.

-         در زمان تنظيم و آرايش خوشه ها (8-6 هفته پس از گرده افشاني): اين نوع هرس به منظور رعايت نسبت مناسب بين برگ و خوشه و ايجاد فضاي مناسب زير خوشه ها جهت آرايش خوشه ها و همچنين سهولت درعمليات پوشش خوشه ها و برداشت آنها صورت مي گيرد.

 

هرس دمبرگ (تكريب) :

در نخلستان هاي تجاري حذف برگ ها در دو مرحله صورت مي گيرد. در مرحله اول كه بخش اعظم برگ ها در آن حذف مي گردند شامل بريدن بخش كاملاً خشك و پلاسيده برگ ها مي شود (هرس). در اين مرحله به فاصله تقريبي 40-30 سانتي متر از محل اتصال برگ به تنه اقدام به بريدن برگ ها مي شود و حذف انتهاي دمبرگ ها (كرب ها) در مرحله دوم صورت مي پذيرد.

در مرحله دوم هرس (تكريب) كه معمولاً هر 3-2 سال يكبار انجام         مي شود بخش باقيمانده از دمبرگ ها در فصل مناسب آن كه معمولاً در فصل پاييز و پس از اولين بارندگي است بريده شده و حذف مي گردد. بارش باران باعث نرم شدن بافت هاي دمبرگ ها شده و عمل برش را تسهيل مي نمايد.

 

فوايد تكريب :

-         حذف كرب ها عملاً باعث حذف محل تجمع آفات و بيماري ها مي گردد. زيرا بسياري از حشرات و كنه هاي زيان آور لابلاي الياف دمبرگ ها زندگي مي گذرانند.

-         جلوگيري از حمله موريانه به تنه.

-         جلوگيري از پوسيده شدن تنه نخل.

-         سهولت صعود از نخل جهت انجام عمليات به باغي از قبيل گرده افشاني، تكريب، هرس، تنك كردن، برداشت و ....

-         كاهش ميزان تجمع رطوبت در اطراف تنه.

-         زيبا سازي تنه نخل به ويژه در نخل هايي كه كاربرد زينتي دارند.

 

روش هاي تكريب :

-         عمليات حذف انتهاي دمبرگ ها در مناطق مختلف خرما خيز كشور به روش هاي متفاوتي انجام مي شود. رايج ترين روش هاي تكريب، روش هاي دستي است كه با استفاده از عكفه، اره و يا تبر انجام مي شود.

-         تكريب با تبر نياز به مهارت و دقت فراوان و هم چنين قدرت كافي جهت ضربه زدن دارد.

-         خطر آسيب رساني به تنه ها و فيبرهاي سيستم آوندي در اين روش بسيار زياد است و از اين جهت دقت فراواني بايد مبذول گردد.

-         لبه تبر به طور مداوم نيازمند تيز كردن مي باشد و عمل تيز كردن آن مشكل تر از اره و عكفه است.

 

هرس خار :

معمولاً در همه ارقام خرما در قسمت قاعده دمبرگ و در دو طرف آن تعدادي خار وجود دارد. تعداد اين خارها در ارقام مختلف متفاوت و بين  60-10 عدد متغير است. از آنجايي كه صعود از درخت خرما جهت انجام كارهايي نظير گرده افشاني، تنك خوشه، تنظيم و آرايش خوشه ها و برداشت محصول امري اجتناب ناپذير است، وجود اين خارها عامل مزاحم محسوب شده و در صورت عدم حذف اين خارها از 25-20 برگ پايين تاج درخت امكان آسيب رسيدن به فرد صعود كننده زياد است و در خيلي از موارد بدون حذف اين خارها انجام موارد ذكر شده غير عملي خواهد بود. لذا لازم است قبل از گرده افشاني يا در هنگام گرده افشاني نسبت به حذف اين خارها اقدام گردد. نخل كاران جهت حذف اين خارها از وسيله اي به نام خارزن دستي استفاده مي كنند. در هنگام استفاده از اين وسيله، جهت حركت آن از سمت قسمت ته دمبرگ به سمت نوك دمبرگ تا محلي كه خار وجود دارد مي باشد. اخيراً در مؤسسه تحقيقات خرما و ميوه هاي گرمسيري دستگاه خارزني خرما طراحي و ساخته شده است كه جهت هرس نخل هاي جوان و كم ارتفاع مناسب به نظر مي رسد.

 

هرس دم خوشه پس از برداشت :

بعد از اتمام عمليات برداشت در نخلستان در اولين فرصت بايد اقدام به حذف دم خوشه هاي باقي مانده روي نخل خرما نمود. اين كار هم بايد در ارقام ماده و هم در ارقام نر صورت گيرد. زيرا كه در خيلي از موارد اين دم خوشه ها مي توانند عامل بقا و انتشار بيماري هاي قارچي در نخلستان باشند. اين مسئله بويژه در مناطقي مثل خوزستان كه بيماري خامج يا پوسيدگي گل آذرين خرما مسئله ساز است اهميت زيادي دارد.

 

 

حذف پاجوش و تنه جوش :

معمولاً در سنين جواني نخل (تا 20 سال اول پس از كاشت) تعدادي پاجوش (معمولاً 15-6 عدد) پاي هر درخت توليد مي شود. در حال حاضر متداولترين روش تكثير نخل خرما استفاده از پاجوش است. ضمن اين كه فروش پاجوش يكي از منابع درآمد نخل كاران مي باشد. اما نكته مهم اين است كه نگهداري تعداد زيادي پاجوش روي درخت و براي مدت طولاني علاوه بر ايجاد مشكلات مرحله داشت محصول باعث ضعف درخت و كاهش عملكرد آن مي گردد.

طبق بررسي هاي بعمل آمده حداكثر 5-4 پاجوش پاي هر درخت بايد نگهداري و بقيه حذف شوند. بنابراين لازم است هر سال تعدادي از پاجوش ها از درخت جدا شوند. ضمناً در مواردي كه روي تنه هاي نخل ساقه جوش وجود داشته باشد بايد نسبت به حذف آنها اقدام گردد.

 

5- تنك ميوه خرما :

به طور كلي دلايل اصلي تنك كردن ميوه خرما عبارتند از :

-         افزايش مرغوبيت و بازار پسندي محصول.

-         افزايش اندازه ميوه.

-         جلوگيري از سال آوري و تنظيم ميوه دهي مناسب ساليانه.

-         كاهش ريزش محصول.

-         كاهش پديده ترشيدگي ميوه به ويژه در مناطق مرطوب، با افزايش امكان تهويه بيشتر درون خوشه ها.

-         كاهش فشردگي ميوه ها در  خوشه و در نتيجه كاهش ميزان ساييدگي و بد شكلي آنها.

-         افزايش سرعت رسيدگي ميوه ها و بهبود رنگ گيري آنها.

-         كاهش خسارت عارضه پژمردگي و خشكيدگي خوشه خرما.

 

روش هاي تنك كردن خرما :

1.    كاهش تعداد خوشه ها

2.    تنك كردن خوشه ها

3.   تنك كردن با استفاده از مواد شيميايي

 

 

1.كاهش تعداد خوشه ها :

روش ستني و متداول تنك كردن در مناطق خرما خيز دنياي جديد و قديم، قطع كامل تعدادي از خوشه ها است. اين روش بر اساس نسبت برگ به خوشه انجام مي شود.

مناسبترين نسبت برگ به خوشه براي اكثريت ارقام خرما 10 برگ به يك خوشه مي باشد. در كاهش تعداد خوشه ها رعايت دو نكته ضروري است:

1. حذف خوشه هاي ضعيف و تلقيح نشده.
2. رعايت تعادل خوشه ها روي درخت.

در شرايط ايران معمولاً نخل كاران، تمام خوشه هاي ظاهر شده در دو سال اول را به منظور تقويت درخت حذف مي كنند و در سال سوم تعداد محدودي خوشه (3-2) خوشه نگهداري مي كنند و به تدريج با افزايش سن درختان تعداد خوشه ها افزايش مي يابد تا اينكه نهايتاً روي هر درخت 12-10 خوشه نگهداري  مي كنند..

 

 مديريت مبارزه با آفات وبيماريهاي مهم خرما:

 

زنجرك خرما يكي از آفات زيان آور مناطق خرما خيز كشور مي باشد. حشرات بال دار و پوره هاي آن بوسيله خرطوم خود شيره برگ ها و مواد سبزينه را مكيده و فضولات شيرين و چسبناكي از خود در بالا و زير برگ ترشح مي كنند و در نتيجه ميوه هاي خرما ريخته و آنچه مي ماند نامرغوب و لاغر و غير قابل مصرف مي شود. بر اثر حمله آفت تمام اعضاي فوقاني درخت چسبناك مي گردند و به همين مناسبت اين آفت را در جنوب كشور شيره يا عسلك خرما مي گويند.

خروج پوره هاي نسل تابستانه زنجرك از اوسط تيرماه تا اواسط شهريور ماه ادامه مي يابد. نشو و نماي پوره هاي نسل تابستانه زنجرك از اواسط تير ماه با باز شدن تخم ها آغاز و تا اواخر مهر ماه به طول مي انجامد. زنجرك هاي بالغ نسل دوم يا تابستانه پس از جفتگيري تخم ريزي مي نمايند. تخم گذاري زنجرك هاي ماده از شهريور ماه تا اواخر مهر ماه ادامه پيدا مي كند.

اين تخم ها نسل زمستانه را توليد خواهد كرد و فصل زمستان را به حال تخم در داخل برگ ها باقي مي مانند. در اواخر اسفند پوره هاي زمستانه ظاهر مي شوند. به طور كلي در مناطق خرما خيز كشور دوره كامل نشو و نماي زنجرك از بدو تخم گذاري الي مرگ آن در نسل زمستانه حدود 270-255 روز و در نسل تابستانه حدود 118-105 روز طول مي كشد.