چگونه گياهي مناسب انتخاب كنيم؟

با اينكه امروز انواع گياهان آپارتماني در دسترس خريداران است، خريد گياه مناسب چندان آسان نيست. گونه هايي از گياهان كه در اماكن عمومي به نمايش گذاشته مي شوند و از هر نظر شاد و سرحال به نظر مي رسند، شايد در خانه چندان به كار نيايند. گاهي، در اماكن عمومي، گياهاني را به صورت اجاره در معرض ديد قرار مي دهند و زماني كه تازگي و شادابي آنها به پايان مي رسد آنها را به گلخانه ها بازمي گردانند. اگر مي خواهيد گياهي را بخريد، نخست به پرسش هاي زير پاسخ دهيد و از ميان گياهان مختلف آنچه را كه واقعا به درد شما مي خورد انتخاب كنيد.

پرسش ۱:

آيا گياهي را مي خواهيد كه سرتاسر سال به نمايش گذاشته شود؟

همه گياهان آپارتماني، به هر صورت، زيبايي و طراوت خود را به نوعي در همه سال به نمايش مي گذارند. مشكل در مورد گياهان گل آور است. بعضي از گياهان گل آور، در زماني محدود، نمادارند و پس از اينكه دوران گل آوري آنها به پايان مي رسد ديگر جايي در اتاق ها يا سالن هاي پذيرايي ندارند. اما در ميان اين دسته از گياهان، گونه هايي هم هستند كه مي توانند در سراسر سال به نمايش گذاشته شوند و از زيبايي خود بيننده را بهره مند سازند.

پرسش ۲:

وقت آزاد و مهارت شما چه اندازه است؟

بعضي از گياهان خانگي با شرايطي متنوع سازگاري پيدا مي كنند. از ميان اين دسته از گياهان (مقاوم و پايدار) گونه هاي زير را مي توان نام برد: سانسوريا، آسپيديسترا (عبايي)، گياهان گوشتي مشهور (اگر خشك نگهداري شوند)، سيپروس (اگر مرطوب نگه داشته شوند). اين دسته را ما اصطلاحا «گياهان گروه آسان» نامگذاري كرده ايم. در مقابل اين گروه، دسته اي ديگر از گياهان هستند كه به اصطلاح «ظريف و لطيف» نامگذاري شده اند. از اين دسته مي توان به آكاليفا، كالاتئا، گارانيا و غيره اشاره كرد. البته كل اين موضوع به علاقه و مهارت و پشتكار باغبان خانگي بستگي دارد.

پرسش ۳:

براي كاري كه در نظر گرفته ايد چه مبلغي را مي خواهيد بپردازيد؟

معمولا بيشتر مردم گياهان را در گلدان هاي ۵/۷ تا ۱۵ سانتي متري خريداري مي كنند. آن ها هنگام خريد با اختلاف قيمت ها روبه رو مي شوند چون بعضي از گونه ها خيلي گرانتر از گونه هاي ديگر هستند. پرورش دهندگان حرفه اي در اين مورد احتياط زيادي نشان مي دهند چون آنها مسايلي مانند كندي در رشد و مشكلات تكثير را هم در نظر مي گيرند. پس چنانچه مي خواهيد گياهان متنوعي را خريداري كنيد ولي بودجه شما محدوديت دارد، بهتر است گلدان هاي كوچكي را بخريد تا هم پول كمتري خرج كنيد و هم با مراقبت هاي لازم، آنها را به بوته ها يا درخچه هاي پرپشت و درشت قامت تبديل كنيد. راه بهتر آن است كه با بذرپاشي يا استفاده از قلمه ها، گياهان متنوعي را براي خود پرورش دهيد.

پرسش ۴:

گياهي كه مي خواهيد بخريد بايد چه اندازه اي داشته باشد و شكل آن چگونه باشد؟

پيش از خريد، شكل و اندازه گياهي را كه در نظر داريد، با توجه به نوع برگ ها يا گل هاي آن مشخص كنيد. البته محل هايي را كه مي خواهيد براي نگه داري گياهان مورد استفاده قرار دهيد، با توجه به شكل و اندازه و نوع گل و برگ آنها آماده سازيد.

پرسش ۵:

آيا مي توانيد شرايط لازم را براي نگه داري گياهان در خانه فراهم آوريد؟

گياهان به شرايط مختلفي از نظر نور، سرما، گرما و رطوبت نياز دارند.

شكل گياهان خانگي

هنگام انتخاب گياه توجه به اندازه و شكل آن اهميت فراواني دارد. يك گياه كوتاه قامت در نزديكي و چسبيده به ديواري لخت و بلند، كاملا بي قواره به نظر مي آيد. قراردادن گياهي درخت گونه در لبه پنجره اي باريك نيز با قواعد ايمني همخواني ندارد. به خاطر داشته باشيد كه يك دراسينا يا فيكوس جوان و ريز جثه پس از چندين فصل درون خانه به درختچه اي تناور و بزرگ تبديل خواهند شد.

گياهان از نظر شكل به شش دسته اصلي تقسيم مي شوند كه همه گياهان خانگي تقريبا در داخل يكي از اين دسته ها جاي مي گيرند. البته مواردي هم هست كه گياهي مثلا در ابتدا جزء يك دسته بوده ولي با گذشت زمان كه سن آن بالا مي رود به دسته ديگري انتقال پيدا مي كند.

گياهان علف گونه

گياهان اين دسته برگ هايي باريك و بلند دارند و روند رشد شان مانند علف است. تعداد خيلي كمي از اين نوع گياهان براي نگه داري و پرورش در خانه ها استفاده مي شوند زيرا شكل برگ هاي آنها كلا براي دكوراسيون داخلي خانه مناسب نيست. چند گياه از اين دسته كه برگ هايي بلند و بسيار نازك دارند، به عنوان گياه خانگي نام برده شده اند؛ از جمله آكوروس. پرورش و نگه داري از گونه اي از گياهان علفي شكل كه برگ هاي پهن دارند، مانند كلروفيتوم نيز در خانه ها رواج دارد. همچنين چند گياه گل آور هستند كه برگ هايي علفي شكل دارند و علاقه مندان زيادي هم در همه جا پيدا كرده اند. مشهورترين اين نوع عبارتند از: بيل برژيا، تيلاندسيا و نرگس.

گياهان بوته اي

اين دسته از گياهان مجموعه اي از واريته هايي را به وجود مي آورند كه به دليل ويژگي هايي كه دارند نمي توانند از گروه هاي گياهي به شمار آيند. ويژگي ظاهري اين گياهان آن است كه چندين ساقه از سطح گلدان مي رويد كه نه مي توان آنها را عمودي و نه افقي مطلق ناميد. اين عادت رويشي در اين دسته از گياهان حالت استاندارد و قابل قبولي به خود گرفته است. گاهي ساقه ها كوتاه و كوچك و برگ ها حالت متراكم دارند، مانند پپروميا و گاهي ساقه ها بلند و برگ ها شكل بوته به خود مي گيرند مانند آكوبا. برخي از گياهان اين دسته ذاتا و به طور طبيعي شكلي بوته اي دارند و برخي ديگر براي بوته شدن نياز به هرس منظم دارند. در دسته اول، رويش پاجوش ها كه به طور طبيعي انجام مي گيرد به گياه حالت بوته اي مي دهند و در دسته دوم بايد براي رويش پاجوش ها و شكل گيري گياه، كار هرس را در فواصل و زمان هاي منظم و معين انجام داد. نمونه هايي از اين دسته عبارتند از آكي منس، بگونيا، ركس، پيله آ و مارانتا.

گياهان راست قامت

مشخصه گياهان راست قامت اين است كه ساقه ها به صورت عمودي مي رويند و گاهي ارتفاعشان بين سه سانتي متر تا بلندترين گياه خانگي موجود متغير است. دسته اي كه قامتي متوسط دارند، در آرايش گياهان مختلط نقشي اساسي ايفا مي كنند. چون احساسي را كه از ديدن گونه هاي گياهي انبوه و كوتاه و خپل به انسان دست مي دهد، متعادل و خنثي مي سازند. گياهان بلند قامت اين دسته معمولا به صورت تكي به نمايش در مي آيند تا تمركز ديد را به سوي خود جلب كنند.

گياهان ستوني شكل

اين دسته از گياهان ساقه هايي عمودي و كلفت دارند كه يا بدون برگ هستند يا رويش برگ ها بر روي ساقه ها به شكلي است كه حالت عمودي گياه را خنثي نمي سازند. بسياري از كاكتوس ها و بعضي از گياهان گوشتي همين عادت رويشي را دارند، نمونه هايي چون: سرئوس، هاورتيا، نوتوكاكتوس از اين دسته اند.

درختان يا درختچه ها

در نمايشگاه هاي بزرگ و بسياري از كلكسيون ها، اين دسته از گياهان نمونه هايي چشم گير و اصلي به شمار مي آيند و شكل رويشي همه درختچه ها (يا درختان) به يك صورت است. ساقه اي از مركز خاك مي رويد، گاهي شاخه شاخه و گاهي بدون شاخه، يعني گاهي ساقه اصلي به دو يا چند شاخه فرعي منشعب مي شود و گاهي به صورت ساقه اي تكي به جا مي ماند. بر روي اين ساقه يا شاخه ها عموما برگ هايي مي رويند كه پايه يا برگ هاي كوچكي دارند. بعضي از اين گياهان (بهتر بگوييم درختچه ها) قامتي كوچك دارند مانند درختچه هاي مينياتور گوشتي يا نهال كرتون. برخي ديگر ارتفاع قامت شان حتي ممكن است به سقف هم برسد. نمونه هايي از اين دسته را مي توان شامل: آفلاندرآ، سيتروس، فيكوس بنجامين، الئوروس فيكوس الاستيكاو شفلرآ دانست.

نخل نماها

در جواني ساقه هاي اين گياهان از ته برگ هاي دراز كه به دور ساقه مي پيچند پوشانيده شده اند. در حالت بلوغ كه گياه يا درختچه شكل «نخل» به خود مي گيرد، معمولا قسمت هاي پايين تنه با برگ هايي آراسته مي شود. نمونه هاي بزرگ اين نخل نماها معمولا در اماكن عمومي و به صورت تكي به نمايش گذاشته مي شوند. نمونه هايي از اين درختچه ها عبارتند از: بيائوكارنا، دراسينا و پاندائوس.

گياهان بالارونده و شرابه دار

ساقه هاي اين دسته از گياهان را مي توان با استفاده از «قيم» به سوي بالا هدايت كرد يا اجازه داد تا آنها آزادانه از سطح گلدان ها، آبشارگونه به زير سرازير شوند. بعضي از گونه هاي اين دسته را (البته نه همه را) مي توان به دو شكل پرورش داد و نگهداري كرد. در مورد بالارونده ها مي توان آنها را بر روي داربست هاي مشبك، ريسمان، لوله هايي از ني، حلقه هاي سيمي و تيرك هاي عمومي پرورش داد و اگر آنها را بر روي قيم هاي مقاوم پرورش دهيد، به عنوان پارتيشن بين اتاق ها يا فضاهاي خالي قرار مي گيرند. همچنين مي توانيد بگذاريد اين گياهان به صورت افقي و در باغچه هاي خانگي بر روي زمين پخش شوند يا از لبه گلدان ها يا سبدهاي آويخته آبشارگونه به طرف پايين سرازير شوند. معمولا انواع بالارونده اين دسته را به عنوان «راست قامت» مي شناسند. گونه هاي دوقلو (آنهايي كه دو ساقه دارند) را به گونه اي پرورش مي دهند كه به دور «قيم» خود مي پيچند و بالا مي روند. گونه هاي چسبنده را بايد در فواصل و زمان هاي منظم، به بدنه قيم چسبانيد تا «خوي» بالاروندگي خود را حفظ كنند. در غير اين صورت ساقه ها زود به هم مي چسبند و كلاف هاي سردرگمي به وجود مي آورند. گونه هايي را كه ريشه هوايي به بار مي آورند بايد به روي تخته چوب هايي كه از خزه پوشيده شده اند پرورش داد. نمونه هايي از اين دسته از گياهان شامل: ديفن باخيا، پاسيفلورا، فيلودندرون و استفانوتيس هستند.

گونه هاي دو وجهي

(هم بالارونده و هم شرابه دار): اين دسته از گياهان خانگي از مفيدترين و مشهورترين گياهان به شمار مي آيند. هنگامي كه آنها را به عنوان «بالارونده» پرورش مي دهيد، بهتر است كه همه ساقه ها را به يك لوله نئي گره بزنيد. اگر آنها را بر روي داربست هاي مشبك يا لوله هاي متعدد بپرورانيد، از جذابيت بيشتري برخوردار خواهند بود. اگر آنها را به عنوان گياهان آويخته پرورش مي دهيد، بهتر است كه هر از چندگاه نوك شرابه ها را قيچي كنيد تا از رويش كلاف گونه آنها جلوگيري به عمل آيد. نمونه هاي مشهور اين دسته به شرح زير هستند: فيكوس پوميلا، پاپيتال، پتوس، فيلودندرون اسكاندنس.

شرابه دار

از اين گياهان عموما به عنوان گونه هاي آويخته استفاده مي شود. شرابه هاي اين گياهان يا از گلدان ها به طرف زير آويزان مي شوند يا گاهي بر روي سطح خاك گلدان مي خزند. نمونه هايي زير براي اين كاربردها بسيار مناسب است: بگونيا، پندولا، كلومينا، كامپانولا، فيتونيا، سن سيوو، ژيگوكاكتوس.

گياهان كپه اي با چند برگه (رزت)

مشخصه اين دسته از گياهان اين است كه بر گرد يك نقطه رويشي مركزي، برگ هايي مي رويد كه با هم يك خوشه كروي به وجود مي آورند. اين دسته از گياهان چون كوتاه قامت هستند، در تركيب با گياهان بلند قامت و پر شاخ و برگ در تعديل نما و منظره به خوبي ديده مي شوند.

چه در باغچه هاي كوچك خانگي و چه در مجموعه هايي از گلدان هاي درون خانه ها، اين دسته از گياهان آپارتماني خود به چند گونه تقسيم مي شوند:

رزت هاي برگ پهن تخت

رزت هاي گوشتي

رزت هايي كه برگ هاي قيفي شكل دارند

رزت هاي پهن برگ:

اين گونه از گياهان برگ هايي بزرگ و پهن دارند كه به شكل افقي بر روي سطح گلدان پخش مي شوند و رزت هايي گشاد به وجود مي آورند. همين عادت و حالت در انواعي كه گل پرور هستند ديده مي شود. نمونه هاي معروف اين دسته عبارتند از: گلوكسينيا، پريمولا و بنفشه آفريقايي.

رزت هاي گوشتي:

گياهان اين دسته، برگ هايي گوشتالود دارند كه به صورت چند لايه اي چسبيده و به هم نمايان مي شوند. عادت رويشي برگ ها اكثرا به شكل افقي است كه در مواردي حالت راست و عمودي هم در آنها ديده شده است. همين عادت رويشي سبب مي شود تا گياه بتواند رطوبت را در خود حفظ كند و به حالت طبيعي و در بيابان دوام داشته باشد. انواع مشهور اين دسته عبارتند از: الوئه هوميليس، اشوريا، هاورتيا.

رزت هايي كه برگ هاي قيفي شكل دارند:

اين گونه از گياهان اكثرا در بين آناناس هاي زميني ديده مي شوند. قسمت تحتاني برگ هاي تسمه اي شكل در اين گونه از گياهان به شكل «گلداني» در مي آيند.