راهنماي كاشت ۶ نوع سبزيجات در خانه و آپارتمان

راهنمايي كه در ادامه مي خوانيد اطلاعات و آگاهيهاي مناسبي از ۶ نوع سبزي خوردني را پيش رويتان مي گذارد تا بتوانيد حتي در بالكن منزل نيز چند نوع سبزيجات بكاريد و پس از مدتي محصول خانگي خود را برداشت و مصرف كنيد. اگر منزلي بزرگ تر داريد كه باغچه اي هم در آن است، البته محصولي بيشتر خواهيد داشت.

۱) پيازچه

پيازچه ، گياهيست دائمي . ولي در خانه و مزرعه به عنوان گياه يك ساله يا دوساله كاشته مي شود . محل اصلي و بومي اين گياه كاملا روشن نيست ولي عده اي معتقد هستند كه از سيبري ، يا اروپاي شرقي به نقاط ديگر جهان منتقل شده است .

برگهاي اين گياه باريك و به ارتفاع ۲۵ تا ۳۵ سانتيمتر مي رسد .

رنگ برگ پيازچه ، سبز تيره است و در سال دوم گل مي دهد .

گل پيازچه ، از نوك ساقه مياني كه تا ۱۰۰ سانتيمتر ارتفاع پيدا مي كند و به شكل لوله اي مي باشد به صورت چتري و به رنگ هاي سفيد مايل به سبز ارغواني و بنفش خارج مي شود .

پيازچه، انواع مختلفي دارد كه ۳ نوع معروف و مشخص آن عبارتند از:

۱ – پيازچه معمولي كه رنگ آن مايل به قرمز مي باشد .

۲ – پيازچه سفيد پيش رس .

۳ – پيازچه دائمي برگ پهن .

روش كاشت :

بذر اين گياه را با توجه به آب و هواي محل ، از اوايل اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه مي كارند .

به اين منظور بايستي ابتداء زمين را كاملا آماده ساخت و با كود كافي تقويت نمود .

پس از آن كه بذر را در زمين پاشيدند روي آنها را با كمي خاك برگ پوسيده و يا خاك نرم مي پوشانند .

اين گياه به دو صورت خطي و دستپاش كاشته مي شود .

در طريقه دستپاش ، وجين كردن و بيرون آوردن علف هاي هرز مشكل خواهد بود . در اين روش بايستي با خارج ساختن تعداد زيادي از پيازچه هاي سبز شده كشت را تُنُك ( خلوت ) نمود به همين دليل مقادير زيادي از محصول تلف مي گردد .

در طريقه كاشت خطي ( رديفكاري ) وجين كردن زمين آسان مي گردد و خارج ساختن علف هاي هرز به سادگي صورت مي پذيرد . همچنين براي خرد كردن سِلِه زمين ( سله شكني ) و نرم كردن خاك مشكلي پيش نخواهد آمد. در طريقه خطي ، بايستي سعي شود كه فاصله خطوط از يكديگر ۲۰ تا ۳۰ سانتيمتر باشد و بذرها به فاصله ۵ سانتيمتر از يكديگر روي خطوط قرار گيرد .

بوته هاي دوساله پيازچه كه به گل مي نشينند ، پس از آن كه گل ها كامل شدند ، بذرها در داخل غلافي سبز رنگ در نوك ساقه مياني بوجود مي آيند اين ساقه ها را پس از رسيدن و قبل از آن كه خشك شوند قطع نموده در محل سايه و خشك كه هواگير باشد خشك مي كنند .

سپس آنها را تكان داده بذرها را جدا مي سازند و از خاك و خاشاك جدا نموده در ظرف مناسبي مانند كيسه و يا قوطي نگهداري مي كنند .

۲) مَرزِه

مرزه گياهيست يك ساله ، محل اصلي و اوليه اين سبزي را قسمت هاي جنوبي كشور فرانسه مي دانند .

روي ساقه هاي مرزه شاخه هاي زيادي مي رويد و بوته آن به ۲۵ تا ۳۰ سانتيمتر مي رسد .

برگ هاي آن باريك وكشيده بوده و بسيار خوشبو و معطر مي باشند .

اين گياه براي معطر ساختن غذاها و به صورت خام مصرف مي شود .

گل هاي اين گياه ريز و صورتي رنگ مي باشند .

روش كاشت :

اين گياه را مي توان از اواسط فروردين ماه تا اواخر ارديبهشت ماه با توجه به وضع هوا كاشت .

مرزه در خاك هاي سبك و شني ماسه اي بهتر عمل مي آيد .

در زمان برداشت شاخه هاي جوان و كوچك را براي مصرف قطع ميكنند و مجددا شاخه هاي جديد رشد كرده و قابل برداشت مي گردند .

مرزه را بصورت كرتي و دستپاش مي كارند .

۳) نعناع

نعناع ، گياهيست دائمي كه به صورت خودرو ، مي رويد و به هيچ عنوان وسيله بذر كشت نمي شود .

نعناع با ريشه دوانيدن خود بخود زياد مي گردد .

برگ اين گياه سبز تيره و كنگره كنگره و بسيار معطر مي باشد .

مصرف آن به دو صورت خشك شده و تازه بوده و تازه آن همراه خوراكي ها ، مصرف مي شود .

براي معطر ساختن شيريني و تُرشي بكار مي رود و خشك شده آن را براي معطر ساختن دوغ و ماست و خيار نيز مصرف مي كنند .

انواع مختلفي از اين گياه وجود دارد . در ايران ۱ تا ۲ قسم آن بيشتر كاشته نمي شود .

روش كاشت :

ريشه نعناع را به قطعات چند سانتيمتري تقسيم نموده و در نقاط مختلف به خصوص در كنار باغچه مي كارند .

اين ريشه ها ، پس از سبز شدن بسرعت ريشه دوانيده و ساقه هاي جديد را بوجود مي آورند .

نعناع را بهر طريقي كه بكارند نتيجه نهايي به صورت نامنظم و كَرتي خواهد بود ، چون ريشه ها به اطراف مي دوند و ساقه مي دهند .

۴) ترخون

ترخون، گياهيست دائمي كه محل اصلي و اوليه آن را در سيبري ، اروپاي شرقي و آسياي شمالي مي دانند .

از ريشه اين گياه ، هرساله ساقه هاي زيادي مي رويد كه گاهي بلندي آنها به ۷۰ تا ۸۰ سانتيمتر مي رسد .

برگ اين گياه باريك و بلند و به رنگ سبز تيره بوده و مزه آن تُند و بسيار معطر ميباشد .

ترخون را به عنوان سبزي خام مصرف مي كنند و براي معطر ساختن خيارشور و سالاد و غيره استفاده مي كنند .

روش كاشت :

ترخون را بوسيله ريشه تكثير مي كنند .

به اين ترتيب كه اوايل بهار ريشه ها را از زمين خارج ساخته و قطعه قطعه مي كنند . هر قطعه را در نقطه اي جداگانه به صورت خطي و يا متفرق مي كارند .معمولا چون ريشه گسترش پيدا مي كند ، فاصله بين ريشه ها را در زمان كاشت بين ۳۰ تا ۴۰ سانتيمتر در نظر مي گيرند .

پس از كاشت ريشه ها آبياري زمين ضرورت دارد .

برداشت اين گياه با توجه به وضع هوا و درجه حرارت از يك ماه بعد از كاشت صورت مي گيرد . در نقاط معتدل و گرم محصول طرخون زودتر از ساير سبزيها به دست مي آيد و به عنوان سبزي نوبر مصرف مي شود .

معمولا ريشه هاي اين گياه كه در يك محل كاشته شده باشد پس از ۳ سال محصول كمتري خواهد داد . لذا بايستي مجددآ نسبت به خارج ساختن ريشه ها و دوباره كاري آنها اقدام شود .

در موقع كاشت بايستي سعي شود كه ريشه هاي كهنه و پوسيده را جدا كرده از زمين خارج ساخت و ريشه هاي جوان را انتخاب نموده و كاشت .

آبياري اين گياه به فاصله هر ۵ روز ضرورت دارد .

۵) ريحان

ريحان ، گياهيست يك ساله كه محل اصلي و اوليه آن هندوستان ميباشد .

برگهاي ريحان ، به رنگ سبز يا بنفش و بسيار معطر و تُند است .

برگ اين گياه به صورت خام با غذاها مصرف مي شود .

آب و هوا و خاك : اين گياه در بيشتر نقاط ايران كاشته مي شود و معمولا بذر آن را از نيمه فروردين ماه تا اواخر خرداد ماه با توجه به آب و هواي مناطق مي كارند .

ريحان ، احتياج فراوان به آب دارد . در صورتي كه با كمبود آب روبرو شود از بين خواهد رفت .

اين گياه درصورتي كه در زميني كه مواد غذائي كافي داشته باشد كاشته شود ، محصول خوبي خواهد داد .

روش كاشت :

ريحان را به دو صورت دستپاش در زمين هاي كَرت بندي شده مي كارند و چون در زمان برداشت با ساقه به بازار ارائه مي گردد ، لذا آن را با ساقه از بوته جدا مي كنند ، يا آنكه با ريشه از خاك خارج ساخته ، ريشه ها را قطع نموده به بازار ارائه مي دهند .

مراقبت اساسي دركشت ريحان، حفظ رطوبت وآبياري بموقع زمين ميباشد .

براي تهيه بذر ريحان ساقه هاي بوته گياه را نمي چينند تا به گل بنشيند و پس از آن كه گل ها رسيدند و دانه بسته شد و بوته ها كاملا شادابي خود را از دست دادند به آرامي ساقه هاي گل دار را قطع كرده و در محل سايه و خشك روي پارچه و يا نايلون مي خوابانند .

زماني كه ساقه ها كاملا خشك شدند آنها را تكان داده و بذرها را از خاك و خَس و خاشاك جدا مي نمايند و در ظرف مناسبي نگهداري مي كنند.

۶) شاهي

شاهي ، گياهيست يك ساله كه وسيله بذر توليد و تكثير مي شود .

شاهي را اغلب به صورت خام مصرف مي كنند .

محل اصلي و اوليه اين گياه دقيقا مشخص نشده لكن مسلم است كه از نواحي سرد معتدل و مرطوب مانند ، اروپا به ساير نقاط جهان انتقال يافته است.

اين گياه در نواحي و مناطق گرم ، قبل از آن كه برگ ها نمو كامل بنمايند به گل نشسته و توليد بذر مي كند .

به همين دليل بايستي بذر آن را خيلي زود و در اوايل بهار كاشت .

البته بنا به شرايط آب و هوا در هر محل اين زمان تغيير مي كند .

شاهي احتياج به آب و رطوبت زياد دارد و بايد هر ۳ تا ۴ روز يك مرتبه آبياري شود و در زمين هاي مرطوب و نمدار كاشته شود .

روش كاشت :

اين گياه را به صورت دستپاش ( كَرتي ) مي كارند و برداشت محصول آن به صورت برش شاخ و برگ انجام مي گيرد .

همانطور كه قبلا اشاره شد اين گياه در مناطق گرم خيلي زود توليد بذر مي كند و در مناطق سرد زمانيكه درجه حرارت هوا بالا برود و در واقع در اواسط تابستان بذرگيري امكان پذير مي گردد .

بذر شاهي خيلي ريز و قرمز رنگ است و درهر گرم ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانه بذر ديده مي شود .

براي كاشت ۱۰۰ متر مربع زمين حدود ۵۰ تا ۱۰۰ گرم بذر كافي خواهد بود .

۷) تربچه

تربچه گياهيست از لحاظ مصرف يكساله ، از لحاظ تهيه بذر دوساله ، اين گياه از ترب كوهي وحشي كه اصلاح و تربيت شده بدست آمده است .

محققين گياه شناسي محل اوليه و اصلي آن را كشورهاي مصر و يا چين مي دانند .

اين گياه داراي انواع و اقسام فراواني بوده برگ هاي آن بيضي شكل و كشيده هستند و اطراف برگ داراي بريدگي و شكاف بوده و زبر(خشن) ميباشد .

برگ ها مستقيم از ريشه خارج مي شوند . قسمت اصلي و خوراكي تربچه برجستگي انتهايي برگ ها است كه به رنگ هاي مختلف ، سفيد ، قرمز ، و دورنگ ديده مي شود .

تربچه ، يكي از سبزيهاي اشتها آور است كه در اكثر خانواده ها آن را مصرف مي كنند . برگ آن نيز خوراكي مي باشد .

عده زيادي از مردم تربچه را در منزل مي كارند و در سر سفره اغلب خانواده ها ديده ميشود .

اصولا اين گياه را به دو نوع تقسيم مي كنند و كليه انواع اين گياه را در اين دو دسته قرار مي دهند .

۱ – تربچه نقلي يا تربچه چهار فصل : اين قسم تربچه خيلي زود سبز شده و محصول آن در مدت زمان كوتاهي بدست مي آيد .

تربچه به شكل و رنگ هاي : گرد قرمز ، گرد ارغواني / گرد سفيد ، گرد بنفش ، گرد قرمز نوك سفيد ، تربچه نيمه بلند قرمز ، نيمه بلند قرمز نوك سفيد ، نيمه بلند ارغواني ، نيمه بلند سفيد ، تربچه بلند قرمز ، تربچه بلند سفيد و بلند بنفش وجود دارد .

۲ – ترب يا تربچه درشت : براي بدست آوردن محصول ترب ، مدت زمان بيشتري لازم است .

بوته هاي ترب ، بزرگتر از تربچه مي باشد .

لذا بايستي فاصله بوته ها از يكديگر بيشتر باشد تا فضاي لازم براي رشد گياه وجود داشته باشد .

ترب ، به دو رنگ ، سفيد و سياه وجود دارد كه به نامهاي : ترب سفيد و ترب سياه ناميده مي شوند .

آب و هوا و خاك : تربچه در هر آب و هوا و خاكي مي رويد ، لكن در هواي گرم زود خَشَبي ( خشك و چوبي ) و پوك شده از مرغوبيت آن كاسته ميشود . از نظر خاك ، زمان كشت را بايد در نظر داشت ، باين معني كه براي كشت بهاره ، زمين شني و سست بهتر از زمين رسي و شني سخت مي باشد .

بعكس براي كشت انواع تابستانه در زمين هاي رسي و شني و نمدار بهترين محصول بدست مي آيد .

روش كاشت و ازدياد تربچه و ترب : تكثير تربچه ، وسيله بذر مي باشد.

بذر تربچه ، قرمز رنگ ، كروي شكل و نسبتا ريز است .

قوه ناميه بذر تربچه ( قدرت سبز شدن بذر ) در حدود ۵ سال است .

به اين معني كه بذر تهيه شده از تربچه براي كاشت بعدي حد اكثر تا ۵ سال قابل استفاده مي باشد . ولي بهترين محصول از بذرهاي جوان كه حد اكثر ۳ ساله باشند بدست مي آيد .

بذر تربچه ۴ تا ۷ روز بعد از كاشت سبز مي شود .

بذر مورد نياز براي ۱۰۰ متر مربع زمين از انواع تربچه نقلي يا ريز ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم و براي انواع درشت ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم مي باشد .

معمولا تربچه نقلي را به صورت نوبر مي كارند . به اين منظور از آبانماه به بعد تربچه را در زير نايلون ، يا شاسي ، يا گلخانه كاشته ، در زمستان برداشت مي نمايند .

تربچه را در هواي آزاد و فضاي باز مي توان بجز در طول زمستان در همه فصول كاشت .

كشت تربچه ، به دو طريق خطي ( رديف كاري ) ، دستپاش ( كرتي ) انجام مي شود .

زمان كاشت تربچه ، در فضاي باز بنا به سردي هوا از اول اسفند ماه تا اول آبانماه توصيه مي شود و مي توان پياپي آن را كاشت و برداشت نمود .

ميزان مصرف بذر در زمان كاشت بستگي مستقيم به دقت و توجه فردي دارد كه بذر را مي كارد .

اگر به صورت فشرده كاشته شود ، مقدار بذر مورد نياز بيشتر و اگر تُنُك و كم پُشت كاشته شود ، ميزان بذر مورد مصرف كم خواهد بود .

( تذكر : آنچه در مورد نحوه كشت و مراقبت تربچه بيان شد شامل ترب، نيز مي شود . فقط فاصله بين بوته هاي ترب ، بيشتر از تربچه خواهد بود همچنين مقدار بذر مصرفي ترب ، كمتر از تربچه ، بوده و مدت زمان سبز شدن ترب طولاني تر از تربچه خواهد بود .)

روش خطي ( رديفكاري ) : در روش خطي ، بهتر است به ترتيبي بذرها را در شيارها قرار داد كه فاصله بذرها از يكديگر ۱ تا ۲ سانتيمتر ، فاصله شيارها از هم ۱۰ تا ۱۵ سانتيمتر باشند . سپس خاك اطراف شيارها را بروي بذرها بخوابانند .

روش كرتي ( دستپاش ) : در روش كرتي ، بايستي دقت شود بذرها بطور يكنواخت در زمين پخش شوند .به اين منظور مي توان مقدار بذر مورد نياز براي كاشت را با ۲ تا۳ برابر خاك نرم و يا ماسه مخلوط نموده ، توامآ در زمين پاشيد سپس با ماله چوبي يا شن كش روي آنها را پوشانيد تا بذرها زير خاك رفته و در معرض تابش مستقيم آفتاب و هواي آزاد قرار نگيرند همچنين در دسترس پرندگان نباشند .

كود دادن : تربچه از لحاظ احتياج به مواد غذايي و كود خيلي قانع است به نحوي كه در زميني با حد اقل مواد غذايي مي توان دو نوبت متوالي در سال تربچه را كاشت . لكن براي برداشت محصول خوب و مرغوب تقويت زمين ضرورت دارد .

تذكر : چون تربچه معمولا پس از ۱۸ تا ۲۵ روز از تاريخ كاشت بذر ، قابل برداشت خواهد بود ، توصيه مي شود كه بذر آن را با ساير سبزيها بكارند تا زمين بخاطر كشت تربچه معطل نماند .

به اين منظور مي توان تربچه را با سبزيهايي مانند : هويج درر يك زمان و يك محل كاشت زيرا در حالي كه تربچه برداشت مي شود ، هويج شروع به رشد ميكند و از زمين حد اكثر استفاده خواهد شد .

بذر گيري : براي آن كه شخصا بتوان بذر خوب تهيه نمود و بذر مورد نياز سال بعد را تامين كرد . از آخرين محصول پاييزه تربچه هاي سالمتر و خوش فرم تر را جدا كرده ، جمع آوري مي نمايند و در زير خاك خشك كنار هم به صورت رديف مي خوابانند . در طول زمستان آنها را به همين شكل نگهداري نموده در اسفند تا فروردين ماه بتدريج آنها را از زير خاك خشك خارج كرده ، به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتيمتر از يكديگر مي كارند . پس از مدتي شاخه گل آنها از خاك خارج شده گل مي دهد . در تيرماه و مرداد ماه بذرآنها مي رسد . پس از رسيدن بذرها ، شاخه هاي حامل بذرها را كه در غلاف ( غلاف بذرها را در داخل خود نگهداري مي كند ) قرار دارد قطع نموده و دسته مي كنند و در محل خشكي كه هواگير باشد خشك مي كنند . پس از آنكه غلاف ها خشك شدند آنها را با ملايمت و به آهستگي به زمين مي زنند ( مي كوبند ) تا بذرها از داخل غلاف ها خارج شوند .آنگاه بذرها را از خاشاك جدا ساخته و در قوطي ، جعبه و يا پاكت در محل مناسبي نگهداري مي كنند

در مورد تربچه هاي زمستانه بايستي از بذر تربچه هاي پائيزه بذر تهيه نمود.(مهندس منوچهر كارگر+پرورش و توليد گل هاي اپارتماني وفضاي باز)