كاشت گياه در خانه

بسيارند كساني كه در فضاي آپارتمان يا درون منزل خود گياهان موسوم به آپارتماني را نگهداري مي كنند اما پس از گذشت چند زماني متوجه مي شوند گل يا گياه شان رو به پژمردگي و خشكي نهاده است. اكثر گياهان آپارتماني در اثر ناآگاهي از شرايط نگهداري همچون مقدار آب لازم از بين مي روند. در اين نوشتار برخي از اصول نگهداري گياهان آپارتماني توضيح داده شده.

هواي مورد نياز

تعويض هواي درون اتاق با بازگذاشتن پنجره ها و ورود هواي تازه سبب مي شود كه اكسيژن كافي و مورد نياز به گياه رسيده ساقۀ گياهان قوي تر شده در مقابل بيماري ها مقاومت بيشتري يابند اما بايد گياه را از وزش مستقيم باد كه به سرعت و مستقيماً به گياه مي وزد، نظير باد كولر و كوران حفظ كنيد. تغيير درجۀ حرارت ناگهاني محيط زيست گياه نيز، باعث ريزش برگ هاي تحتاني آن مي گردد.

نور

نور مورد نياز گياهان آپارتماني نور غير مستقيم است. گياهان به طور معمول در تاريكي رشد نمي كنند. همچنين ديوارهاي رنگ روشن (سفيد) سبب رويش بهتر گياهان مي شوند.

برگ ها و ساقه هاي گياهان مستقر در پشت پنجره اغلب به طرف نور كشيده شده و خم مي شوند. جهت جلوگيري از اين نقيصه و حفظ توازن رويش بايستي گهگاهي آن را به يك طرف بچرخانيد. مواظب باشيد كه گياهان گلدار را هنگامي كه گل ها روييده اند حركت ندهيد.

علاوه بر اين، از نور فلورسنت هم مي توان به عنوان منبع كمكي نور به جاي نور طبيعب جهت رشد گياهان استفاده نمود. از لامپ هايي كه از خود حرارت مي دهند نظير لامپ هاي مدادي براي گياهان گلدار و از مهتابي ها يا لامپ هاي گازي براي گياهان بدون گل و با برگ زينتي استفاده مي گردد.

بهترين وضعيت براي استفاده از نور مصنوعي در جايي كه نور طبيعي كافي نباشد، استفاده از چند لامپ مهتابيِ آفتابي و سفيد است. گياهان مورد نظر بايد به فاصله حدود ۲۴ سانتي متر در زير مهتابي ها قرار بگيرند، به شرطي كه لامپ ها حداقل حدود ۱۴ ساعت در روز روشن باشند. براي آسان تر شدن كار مي توان از كليدهاي تايمر دار استفاده كرد. البته اين تجويز براي مكان هايي است كه نور غيرمستقيم به ميزان بسيار كم به آنجا مي رسد و فاقد نور كافي مي باشد.

از طرفي چنانچه مشاهده نموديد كه گياه در ساعات گرم روز بين ساعات ده تا شانزده حالت پژمردگي پيدا كرده و برگ ها ابتدا به زردي و سپس به رنگ قهوه اي تغيير رنگ پيدا كرده مطمئن باشيد كه از نور زياد رنج مي برد. آن را از پنجره دور تر قرار دهيد يا در اواسط روز پرده ها را بكشيد.

اصولاً نور مستقيم آفتاب براي گياهان آپارتماني، مخصوصاً برگ هاي تازه جوانه زده مضر است و نبايستي نور آفتاب مستقيماً از پشت شيشۀ پنجره به آن ها بتايد. بهتر است نور از پرده كركرۀ نيمه باز و يا پردۀ توري عبور نموده و به اصطلاح فيل تر شده باشد.

آبياري

در مورد آبياري گياهان مسئلۀ مهم تنظيم فواصل آبياري در فصول مختلف است طبق آمار به دست آمده اكثر گياهان آپارتماني در اثر افراط در آبياري و عدم اطلاع مردم از نحوه آبياري آنان از بين مي روند. ميزان آب در هر آبياري بايد طوري باشد كه آب اضافي از گلدان خارج شود تا مطمئن شويم كه آب به تمام قسمت هاي گلدان و ريشه ها رسيده است.

در ضمن با اين روش از باز بودن سوراخ زهكش گلدان هم اطمينان حاصل مي كنيم. آب جمع شده در زير گلداني را حتماً بايد خالي كنيد زيرا مانع تنفس ريشه مي شود و در نهايت موجب مرگ آن مي گردد. از دادن آب خيلي سرد و كلردار نيز به آنان خودداري نماييد.

زمان آب دادن گياهان:

مناسب ترين زمان آبياري در گرم ترين ساعات روز، زماني است كه خاك گلدان رو به خشكي نهاده ولي هنوز كاملاً خشك نشده است.

براي تشخيص صحيح اينكه خاك گلدان در حال خشك شدن هست يا خير، اولاً بايد سطح خاك گلدان خشك باشد و در برخي گياهان دو نم باشد. ثانياً هنگامي كه با انگشت به گلدان ضربه مي زنيد بايد صداي پوكي بدهد كه نشانۀ خشكي خاك است و نه صداي خفه كه در اثر خاك مرطوب توليد مي شود.

خاك مرطوب نسبتاً چسبنده است و خاك دو نم چسبندگي كمتري دارد. خاك ۸۵ درصد گياهان آپارتماني بايستي هميشه مرطوب باشد. خاك مرطوب خاكي است كه اگر آن را مشت كنيد و فشار دهيد، فرم گرفته و با يك تلنگر ذرات آن از هم جدا مي شود.

عوامل مؤثر در آبياري گياه:

چنانچه درجۀ حرارت محيط و شدت نور به هر دليلي در آپارتمان بيشتر شود نياز گياه به آب طبيعتاً بيشتر مي شود. گياهاني كه در گلدان هاي كوچك هستند يا براي مدتي خاك و يا گلدانشان تعويض نشده، نسبت به گياهاني كه در گلدان هاي بزرگ بوده يا خاك آن ها و گلدانشان تازه عوض شده، نياز بيشتري به آب دارند.

در فصل تابستان تبخير آب داخل خاك گلدان بيشتر است. پس بايد اندكه به ميزان آبياري آن افزوده شود و فواصل آبياري نيز در تعداد زيادي از اين گياهان (نه همه) زياد تر باشد.

به طور كلي گياهان گوشتي و كاكتوس ها به فواصل آبياري بيشتري نياز دارند تا گونه هاي داراي برگ هاي نازك نظير حسن يوسف و پيله آ. خلاصه اينكه هرچه گياهان داراي برگ هاي پهن تر و بزرگ تر بوده و رشد سريع تر داشته باشند دفعات بيشتري به آب نياز دارند.

مطالب زير را خوب به خاطر بسپاريد و براي جلوگيري از تلف شدن گياهانتان نكات يادآوري شده را دقيقاً به كار بنديد.

۱ در هنگام آبياري از آبي كه سرد نبوده و دماي آن با درجۀ حرارت محيط زيست آن يكسان و كلر آن نيز خارج شده باشد استفاده نماييد.

۲ توجه داشته باشيد جمع شدن آب در زير گلداني مضر است و آب اضافي بلافاصله بايستي تخليه شود و هر چند ماه يك بار نيز اطمينان حاصل نماييد كه آب از سوراخ تحتاني آن به آرامي خارج گردد.

۳ خيس نگه داشتن مداوم خاك گلدان، هواي موجود در خاك را به بيرون مي راند و سبب مي شود ريشه هاي آن در اثر عدم تنفس پوسيده و درنتيجه گياه تلف گردد.

۴ درجۀ حرارت محيط زيست گياهان، جنس گلدان، فصل و نوع خاك آن تأثير مهمي در تنظيم آبياري دارد.

۵ يكي از علائم اوليۀ افراط در آبياري، زرد شدن برگ هاي تحتاني نظير ديفن باخيا و در برخي از گياهان مانند ليندا لَخت و شُل شدن برگ هاي فوقاني آن است. توجه داشته باشيد افراط در آبياري علت مرگ بيشتر گياهان آپارتماني است.

درجه حرارت و رطوبت هوا

يكي ديگر از عواملي كه در سلامتي و طراوت گياهان نقش عمده اي دارد ميزان رطوبت و حرارت موجود در اطراف آن هاست. كمبود رطوبت محيط زيست گياه، آب كلردار و كمبود پتاسيم موجب سوختگي نوك و حاشيۀ برگ ها و ايجاد لكه هاي قهوه اي رنگ در نقاط مختلف برگ ها مي شود.

توجه داشته باشيد اگر مي خواهيد گياهانتان از طراوت و شادابي خاصي برخوردار باشند، درجۀ حرارت محيط زيست آنان نبايد از حدود ۲۰ تا ۲۲ درجۀ سانتي گراد كمتر باشد برخي از آنان تا ۱۰ ۱۲ درجه بالا تر از صفر حتي كمتر از آن را تحمل مي نمايند ولي افسرده و كسل مي شوند.

روش بالا بردن رطوبت هواي اطراف گياه

۱ زير گلداني گياهان را قدري بزرگ تر از قطر دايرۀ دهانۀ گلدان و گود تر از زيرگلداني هاي معمولي، چيزي شبيه به تشت، كه حدود ده سانتي م تر عمق و عرض آن از چ تر گياه بزرگ تر باشد انتخاب كنيد و كف آن را مملو از شن درشت يا پوكۀ صنعتي يا سفال خرد شده نموده و روي شن ها به آن اندازه آب بريزيد كه آب با ته گلدان تماس نداشته باشد كه باعث پوسيدگي ريشه ها نشود. حال گلدان را روي شن ها قرار دهيد. تبخير مداوم آب درون شن ها باعث بالا رفتن ميزان رطوبت در اطراف گياه مي گردد و چنانچه با رطوبت سنج آزمايش نماييد، هواي اطراف گلدان سه تا پنج مرتبه مرطوب تر از قسمت هاي ديگر اتاق است.

۲ روش ديگر آن است كه با دستگاه آب فشان (اسپري) آب ولرم را به صورت هاله در گرم ترين ساعات روزهاي تابستان به روي گياه بپاشيد. همچنين مي توانيد در فصل زمستان با قراردادن ظرف آب و يا كتري روي بخاري و يا قرار دادن حوله هاي مرطوب آغشته به اسانس اُكاليپتوس روي پره هاي رادياتور شوفاژ و يا استفاده از دستگاه بُخور تا حدود زيادي رطوبت محيط آنان را بالا ببريد. توجه داشته باشيد قطرات آب اسپري شده بيش از حد روي برگ ها (حباب مانند) نمانند و همچنين افراط در اسپري باعث جمع شدن آب در محل اتصال دمبرگ به ساقه در گياهاني نظير يوكا، ديفن باخيا و ليندا مي شود كه براي آنان مضر است و به تدريج باعث ايجاد لكه هاي قهوه اي در سطح برگ گياه و پوسيدگي دمبرگ مي گردد. براي دفع آب هاي اضافي روي برگ ها، گياه را به صورت آرام تكان دهيد تا آب هاي اضافي آن فرو ريزد.

۳ آخرين روش اين است كه گلدان ها را دور هم جمع كنيد. چون برگ ها به طور دائم از خود بخار آب پس مي دهند اين رطوبت در محدوده گلدان ها جمع و متراكم شده و رطوبت محيط را بالا مي برد.

كود

چه وقت كود بدهيم؟ معمولاً دادن كود شيميايي جامع (كمپلكس) به مدت چهارماه بعد از خريد گياه ضروري مي باشد. البته اگر گياه در گلخانه نباشد، زمان كود دادن دوران رويش و يا گل دادن گياه است، كه اين دوران براي گياهان بدون گل (برگ هاي زينتي) و گلدار از ماه فروردين تا آبان بوده و براي گونه هاي گل دهندۀ زمستاني فصل زمستان مي باشد. در دوران استراحت (خواب بودن) گياه، كه رشد در آن صورت نمي گيرد و گياه گل و برگ نمي روياند، به آن كود ندهيد چرا كه سبب فشار به گياه شده و آن را ضعيف مي كند و باعث رويش نابهنگام برگ ها و ريشه ها مي شود. براي كوددهي بايد از كودهاي محلول كه تمام عناصر مورد نياز گياه شامل سه عنصر اصلي ازت، فسفر و پتاس و دوازده عنصر فرعي نظير روي، آهن، موليبدن، مس، بُر و... مي باشند استفاده كرد. اين كود ها، هرماه يك بار يا از طريق خاك يا روي برگ ها اسپري مي شود. (طبق دستور روي جعبه كود) كمتر از مقدار توصيه شده در روي جعبۀ كود اشكالي ندارد ولي بيشتر از مقدار توصيه شده باعث مرگ گياه مي گردد.

خاك گلدان

بهترين تركيب براي خاك گلدان گياهان آپارتماني به طور اعم، شامل يك قسمت ماسه و دو قسمت خاك برگ يا پيت موس مي باشد. ولي براي قلمه زدن يا تكثير از تركيب دو قسمت ماسه و يك قسمت خاك برگ يا پي موس استفاده مي گردد.

هنگامي كه از خاك برگ براي تعويض خاك گلدان استفاده مي نماييد نكتۀ مهم اين است كه نبايد خاك را بسيار فشار داد. فشردگي زياد خاك برگ سبب مي شود كه خاك برگ ها به هم بچسبند و از ورود هوا و تنفس ريشه، كه براي رشد گياه بسيار مهم و ضروري است، جلوگيري نمايد.

در صورت امكان براي قلمه زني مي توان به جاي ماسه از تركيبات معدني پرلايت و دانۀ ريز ليكا (پوكۀ صنعتي ريز) هم استفاده نمود.

تعويض گلدان

تعويض گلدان به سه دليل انجام مي شود: خالي شدن خاك گلدان از مواد غذايي و رشد زياد ريشه ها. به همين خاطر نشانۀ تعويض گلدان، ظهور علائم كمبود مواد غذايي است و يا خروج ريشه ها از سوراخ زهكش ته گلدان و يا متورم شدن ريشه آنان در سطح خاك گلدان و يا به صورت مارپيچ در ته خاك گلدان جمع شده باشد.

توجه: در مورد گياهان كند رشد و گياهاني كه گلدان بزرگ دارند مي توان به جاي تعويض گلدان، چند سانتي متر از خاك سطحي گلدان را با خاك جديد تعويض نمود. بهترين زمان تعويض گلدان در صورت نياز نيمۀ دوم اسفند بعد از گرم شدن هوا در محيطي سربسته مي باشد. گلدان جديد بايستي فقط يك سايز از گلدان قبلي بزرگ تر باشد. زيرا اكثر گياهان آپارتماني در گلداني كه به نظر شما كوچك مي آيند بهتر رشد مي كنند.

تميز كردن و براق نمودن برگ ها

گرد و غبار به طرق مختلفي دشمن برگ ها و گياهان مي باشند. گرد و غبار، زيبايي و درخشندگي برگ ها را از بين مي برد و نيز روزنه ها و منافذ گياه را مي پوشاند. بنابراين گياه نمي تواند به طور كامل تنفس كند. گرد و غبار لايه اي روي برگ تشكيل مي دهد كه جلوي جذب مؤثر نور آفتاب را مي گيرد. گرد و غبار مخصوصاً در مناطق صنعتي و در شهرهاي بزرگ، حاوي مواد صنعتي و شيميايي بوده و براي گياه زيان آور مي باشد.

بنابراين برگ ها بايد به طور مرتب به طريقي كه ذكر مي شود تميز شوند. اين عمل با اسپري كردن آب يا پاك كردن برگ ها توسط يك اسفنج تميز انجام مي شود.

هرگز برگ هاي جوان و تازه روييده را تميز نكنيد چرا كه بسيار لطيف بوده و خيلي سريع زخمي مي شوند. در مواقعي كه برگ ها بسيار كثيف هستند مي بايد كه اول با دستمالي نرم خاك ها را گرفته سپس برگ ها شست وشو شوند. اگر اين كار قبل از شست وشوي برگ ها انجام نپذيرد ممكن است كه شستن برگ ها ايجاد لايه اي از گِل چسبنده روي برگ نمايند كه به مراتب بد تر از حالت اول برگ ها گرديده و باعث مسدود شدن منافذ برگ ها و در نتيجه مرگ گياه مي گردد.

در مورد كاكتوس ها و گياهاني كه برگ هايشان به آب حساس است (مثل بنفشه آفريقايي و سرخس) از اسپري آب روي برگ ها خودداري كرده و با بُرس يا قلم موي نرم مرطوب، خاك آن ها را بزداييد.