شرح گياه
نخود گياهي علفي يكساله، كوچك، كركدار، روز بلند كه تقريباً 25 تا 50 سانتي متر ارتفاع دارد. ريشه آن بخوبي منشعب مي شود و تا عمق يك الي دو متري خاك نفوذ مي كند.
ساقه آن منشعب استوانه اي و پرزدار است. برگهاي آن مركب، متناوب كه حدود 5 سانتي متر طول داشته داراي 9 تا 15 جفت برگچه با يك برگچه منفرد در انتهاست. گلهاي نخود به صورت منفرد و بر روي دمگل نسبتاً بلندي قرار گرفته است. رنگ گلها سفيد يا آبي بنفش است. گلهاي نخود داراي كاسه گلي بلند و باريك است كه از 5 كاسبرگ به هم پيوسته تشكيل يافته است. داراي يك تخمدان و 10 پرچم به شكل ديادلفوس است.
پرچم ها همزمان با باز شدن جداره غشاي بساك بطور دسته جمعي و قبل از بازشدن گل در بالاي كلاله قرار مي گيرند و لذا امكان دگر كشني را كاهش مي دهند. با توجه به اينكه جدار غشاي بساكها قبل از باز شدن غنچه ها از هم جدا و دانه گرده بر روي كلاله پخش مي شود نرعقيم كردن مكانيكي آن مشكل است. ميوه آن غلافي است متورم و پرزدار كه حاوي 1 تا 3 دانه است.
دانه نخود به رنگ سفيد، كرمي رنگ، زرد، قرمز قهوه اي و يا سياه است. سطح دانه در بعضي ارقام صاف و در برخي ديگر چروكيده است. وزن يكصددانه آن بين 9 تا 40 گرم متغير بوده و هرچه رنگ بذر روشن تر باشد وزن آن بيشتر است.
تثبيتِ ازت:
نخود همچون ديگر حبوبات بازندگي همزيستي با باكتريها قادر به تثبيت ازت اتمسفر است. نژادهايي از ريزوبيوم كه درنخود گره سازي ميكنند. ( R. Leguminosarum ) بسيار اختصاصي بوده و فقط در گونه هاي نخود قادر به توليد گره مي باشند.
اگر نخود به طور صحيح با باكتري تلقيح شده باشد ريزوبيوم ها حدود 30 درصد ازت مورد نياز آنرا تامين مي كنند و بقيه را هم بايستي از طريق خاك تأمين كرد. معمولاً 10 الي 12 روز پس از كاشت گره ها شكل مي گيرند. و 15 تا 20 روز پس از كاشت تثبيت ازت شروع مي شود. طول دوره تثبيت ازت تحت تأثير شرايط محيطي مخصوصاً درجه حرارت و رطوبت خاك است.
نيازهاي اكولوژيكي
نخود گياهي است مقاوم به خشكي نياز به اقليمي خشك و سرد دارد. و داراي دو تيپ زمستانه و تابستانه است تيپ زمستاني آن داراي دانه هاي ريز بوده و بيشتر در ممالك شرقي آسيا و ايران كاشته مي شود. اين دسته از گياهان كوچك با گلهاي صورتي و فوم رويش خوابيده هستند. دانه هاي آنها به رنگهاي مختلف بوده و داراي رنگيزه آنتوسيانين مي باشند.
تيپ تابستانه آن داراي دانه هاي درشت وبه رنگ كرم است. اين تيپ نخود را در كشورهاي غرب آسيا و همچنين ايران مي كارند. اين دسته از گياهان فاقد آنتوسيانين بوده و گلهاي آنها سفيد است. اين نوع نخودها به تيپ مديترانه اي هم مشهور هستند. نخود نه تنها دماي بالا بلكه دماي پائين را نيز به خوبي تحمل مي كند.
جوانه زني بذرهاي آن در دماي 2 تا 5 درجه سانتي گراد آغاز مي شود. و شاخ و برگ آن تا دماي
(8- الي 11-) درجه سانتي گراد را تحمل مي كند. دماي مطلوب براي رشد آن 20 تا 30 درجه سانتي گراد است. اين گياه در طي دوره گل دهي نياز به دمايي معتدل دارد و هواي داغ وتنش خشكي باعث كاهش محصول مي شود دوره گل دهي آن ممكنست بيش از يك ماه طول بكشد و با توجه به اينكه نخودگياهي است با رشد نامحدود غلافهاي آن به طور همزمان به مرحله بلوغ نمي رسند. هنگاميكه دماي روز 35 درجه سانتي گراد و دماي شب 14 الي 15 درجه سانتي گراد باشد اين گياه بهتر مي رسد. رطوبت بالا و هواي ابري اثري نامطلوبي بر روي گل دهي و غلاف دهي آن داشته و مقدار مواد قابل ذخيره در بذر را كاهش مي دهد. نخودگياهي روز بلند است و عمل متقابل درجه حرارت و طول روز تاريخ گل دادن آن را تحت كنترل دارد. بين مقدار شاخه هاي فرعي گياه و عملكرد گياه رابطه مستقيم وجود دارد. تراكم بوته در واحد سطح تعداد شاخه هاي فرعي گياه و غلافهاي آنرا تحت تاثير قرار مي دهد، با افزايش تراكم و دور شدن از تراكم مطلوب تعداد شاخه هاي فرعي گياه در نتيجه غلافهاي آنها كاهش مي يابد از طرفي ديگر با كاهش تراكم و دور شدن از تراكم مطلوب نيز قادر به جبران كاهش محصول حتي با افزايش توليد بيشتر شاخه هاي فرعي نمي باشد. با بزرگ شدن غلاف معمولاً تعداد گل و تعداد غلاف در گياه كاهش پيدا مي كند.غلاف نخود با توجه به برداشتن كلروفيل وانجام عمل فتوسنتز در مناطق خشك داراي اهميت است ريشه هاي نخود قوي و انبوه هستند ومعمولاً ريشه هاي واريته هاي ديررس به مراتب از واريته هاي زودرس راست تر و انبوه تر هستند.
خاك
اين گياه بر روي اكثر خاكها مخصوصاً لومهايي كه به اندازه كافي داراي آهك هستند رشد مي كند بافتهاي سنگين، رسي و مرطوب مناسب گياه نيستند . استفاده صحيح از كود مي تواند افزايش عملكرد نخود را باعث شود. اين گياه اكثراً براي افزايش محصول نياز به كودهاي فسفره پتاس دارو آهك دارد. آهك را بايستي قبل از كاشت استفاده كرد و بطور كامل آنرا با لايه شخم خاك مخلوط مي كنند. بهتر است آنرا همراه با شخم پائيزه با خاك مخلوط كرد.
هنگامي كه نياز به منيزيم باشد، سنگ آهك دولوميت، مصرف مي شود زيرا داراي كلسيم و منيزيم مي باشد.
در موقع كاشت نخود حدود 20 كيلوگرم ازت در هكتار استفاده مي شود واكنش نخود به فسفر متغير است جايي كه آب عامل محدود كننده اي براي رشد گياه باشد معمولاً گياه به فسفر واكنش نشان مي دهد حتي اگر خاك از نظر فسفر در دسترس گياه فقير باشد.
نخودهنگاميكه درخاك تنها ppm2 فسفر قابل دسترس وجود داشته، باشد. كمبودي نشان نمي دهد. براي دستيابي به حداكثر عملكرد نخود نياز به مقدار كافي گوگرد است بدون گوگرد نخود قادر به تثبيت ازت به ميزان لازم نخواهد بود.
پس از آزمايش خاك چنانچه مقدار گوگرد آن حدود ppm 10باشد بايستي حدود 20 الي 30 كيلوگرم گوگرد در هكتار مصرف نمود. ا زمصرف آن به شكل گرانول به علت كند آزاد شدن بايد خودداري كرد. عنصر گوگرد باعث كاهش pH خاك مي شود. واكنش نخود به روي بسيار كم است و در صورتيكه مقدار آن در خاك كمتر از ppm 6/0 باشد بايستي به مقدار 5 كيلوگرم روي در هكتار مصرف نمود. در صورت كمبود منگنز نيز حدود 10 كيلوگرم در هكتار استفاده مي شود. چنانچه PH خاك كمتر از 5/5 باشد و يا نخود براي سومين سال در مزرعه كاشته شود ناچاراً بايد موليبدن مصرف كرد. نخود به شوري خاك بسيار حساس است. جوانه زني ضعيف در خاكهاي شور منجر به عدم يكنواختي در سبز شدن آن مي شود. دانه هاي نخود در خاكهاي شور پروتئين كمتري داشته و درصد جوانه زني كاهش مي يابد.
كاشت: نخود در فاصله بين ماه هاي اسفند و ارديبهشت كاشته مي شود. شخم خاك درصورتيكه زمين تحت فرسايش نباشد در پائيز انجام مي شود، تا ضمن نرم كردن خاك امكان كاشت گياه در بهار زودتر فراهم شود. عمق شخم خاك بايستي حدود 10 الي 12 سانتي متر باشد.
براي كشت آن نيز به بستري فارغ از علف هرز و حاصلخيز مي باشد. معمولاً بذر را در عمق 5/2 تا 6 سانتي متر و در رديفهاي با فاصله 15 سانتي متر در ابتداي بهار هنگامي كه دماي خاك كمتر از 5 درجه سانتي گراد نباشد، كشت مي كنند. كاشت آن معمولاً با يك بذر كار معمولي انجام پذير است.
تناوب
نخود را در تناوب پس از ذرت قرار مي دهند. ترتيب معمولي مورد استفاده ذرت، نخود، غلات دانه ريز و يك گياه علوفه اي است. تناوبي كه داراي سيب زميني است براي نخود مفيد نيست زيرا براي كنترل جرب Scab سيب زميني نياز به PH اسيدي است.
بعد از انواع زودرس نخود گياهي چون لوبيا سبز يا سويا مي كارند و به عبارتي سيستم كاشت مضاعف را به اجرا مي گذارند اين امراز بعضي لحاظ موفقيت آميز است اما خطر آفات و بيماري را افزايش مي دهند مخصوصاً از اين نظر كه اين گياهان به برخي از ارگانيسم هاي مشتركاً حساس هستند.
كشت مداوم نخود باعث افزايش بيماري و مشكل حشرات مي شود. لذا در يك مزرعه هر 4 الي 5 سال يكبار بايستي اقدام به كشت نخود كرد.
داشت
آبياري: آبياري به موقع و منظم يكي از عمليات لازم داشت نخود است. نخود همچنانچه از كم آبي صدمه مي بيند زيادي آب نيز اثر منفي برعملكرد آن دارد. فواصل بين آبياري گياه در هر منطقه را بايستي به طور مجرا با در نظر گرفتن وضعيت اقليمي و شرايط گياه تعيين كرد. در عين حال آبياري بيشترين اثر خود را در مرحله گل دهي گياه نشان مي دهد.
بطور كلي نخود بين 110 تا 240 ميلي ليتر آب مصرف مي كند تا حدود 900 تا 3000 كيلوگرم در هكتار بذر توليد كند. نخود قادر است آب را از اعماق بيشتر از 150 سانتي متر خاك جذب كند. اما بيشترين جذب آن از عمق 60 سانتي متري خاك كه بيشتر ريشه ها در آنجا متمركز شده اند انجام مي شود. در كشت ديم در مقايسه با كشت آبي نخود ريشه هاي عميق تري تشكيل مي دهند.
مبارزه با بيماريها و آفات:
بيماريها: بيماريها نخود شامل :
(1) بيماري برق زدگي نخود عامل آن قارچي بنام Ascochytarabiei))است . بهترين راه مبارزه با آن كشت ارقام مقاوم نخود است ( در ايران بين ارقام داخلي فقط ارقام نخود سياه زران زنجان و شماره 154 كرج به اين بيماري حساس نيستند)
(2) سفيدك دروغين براي كنترل آن بايستي با مشاهده اولين علامت قارچ كاراتان يا ميلدكس به فاصله زماني 10 الي 14 روز به مدت دو نوبت استفاده كرد.
(3) بيماري بوته زردي عامل بيماري قارچ ( Fusarium Lataritum nees ) است كه مبارزه با آن مشكل و اقدامات زراعي مانند آيش، تناوب و آبياري صحيح توصيه مي شود.
هرس علفهاي هرز
نخود در رقابت با علفهاي هرز ضعيف است علفهاي هرز با رشد زياد ضمن توليد اشكال در برداشت محصول آنرا نيز كاهش مي دهند مخصوصاًَ خارلته ( Circium arvense) .
مشكل علفهاي هرز در صورت كشت نخود در زميني كه قبل از آن چمن كاشته شده بوده بسيار زياد خواهد بود. هرس كردن در حد فاصل بين كاشت تا سبز شدن، گياهچه هاي علف هاي هرز را از بين مي برد. هنگامي كه نخود سبز مي شود از هرس كردن بايد خودداري نمود تا گياه بخوبي ريشه بگستراند. هرس كردن در مرحله 4 تا 6 برگي نخود امكان پذير است. اما بدون خسارت نخواهد بود.
برداشت
با زرد شدن برگهاي پائيني نخود معمولاً آبياري را قطع مي كنند. علت قطع آبياري در اين مرحله جلوگيري از رشد زايشي گياه است زيرا نخود داراي رشد نامحدود بوده و ادامه گل دهي يكنواختي توليد و برداشت را از بين مي برد. از نظر تجربي بهترين زمان برداشت نخود هنگامي است كه در صورت فشرده شدن در زير دندان بشكند و له نشود. كيفيت نخود به هنگام رسيدن درمقايسه با تعداد از حبوبات سريعتر تغيير مي كند. با وجود آنكه در اين دوره مقدار قند كاهش مي يابد نشاسته افزايش مي يابد. اصولاًَ هرچه نخود بزرگتر مي شود سخت تر مي شود. نخود را مي توان با كمباين برداشت نمود براي اين كار بايد دانه كاملاً رسيده باشد به همين خاطر از مواد شيميايي براي تسريع در خشك كردن آن استفاده مي شود. انبار كردن نخود زماني انجام مي شود كه رطوبت آن حدود 16 درصد يا كمتر باشد، بهترين روش براي خشك كردن نخود جريان طبيعي هوا است. مشخصات مطلوب در برداشت نخود با كمباين:
1) فرم بوته اي: بوته هاي ايستاده در مقايسه با انواع خوابيده قابليت برداشت با كمباين را داشته و عمليات داشت آنها با كولتيواتور بهتر انجام مي شود.
2) ارتفاع بوته، بلندي بوته در نخود صفت مطلوبي براي برداشت مكانيزه است. فاصله اولين غلدف تا سطح خاك هرچه نخود در سطح بالاتري از زمين غلاف توليد كند، بهتر است.
صفات مطلوب و موثر در عملكرد نخود
(1) بزرگي بوته (2) تعداد غلاف در بوته (3) درشتي غلاف (4) تعداد دانه در غلاف (5) درشتي دانه (6) مقاومت نسبت به آفات بيماريها، از صفات مطلوب ديگر مي توان درصد پروتئين و مواد معدني، رنگ دانه ( نخود سفيدرنگ بازار پسندتر است) كيفيت پخت ( كاهش زمان لازم براي پخت) را نام برد.
دامنه انتشار
درهمه نواحي پرورش مي يابد.
سه شنبه ۲۵ فروردین ۹۴ | ۱۵:۲۵
۱,۱۰۵ بازديد
تا كنون نظري ثبت نشده است
چگونه گياهي مناسب انتخاب كنيم؟
نگهداري از گياه سيكلمن
آموزش كاشت و برداشت كاهو در خانه
آموزش كاشت و برداشت كدو در خانه
بهار را با گلكاري آغاز كنيد
آموزش كاشت و برداشت كاهو در خانه